Prishtinë, 28 Korrik 2025
Është e qartë se qëllimet e Rusisë ishin së pari të dobësonte regjimin e Vuçiçit në mënyrë që shërbimet ruse ta shantazhonin dhe ta kontrollonin më lehtë atë ose, në rast të rënies së tij, të sillnin në pushtet elementë radikalë pro-rusë në Beograd, përmes të cilëve do të destabilizohej i gjithë rajoni.
Protestat kundër litiumit, si dhe protestat e studentëve, kishin shumë tipare dhe manifestime të nacionalizmit patrimonial. Kjo mund të shihej si në parullat dhe simbolet që dominonin protestat, por edhe në grupet specifike që drejtonin protestat dhe krijonin kornizën e tyre ideologjike.
Kur marrim në konsideratë protestën kundër minierave të litiumit, e cila në një farë mënyre është pararendësja e protestës studentore, ajo u dominua nga një narrativë anti-evropiane në të cilën BE-ja u akuzua se po përpiqej të kolonizonte Serbinë, dhe regjimi u akuzua se po ia nënshtronte dhe po ia dorëzonte Serbinë “kolonizatorëve evropianë”. Është interesante që gjatë këtyre protestave, investimi kinez në RTB Bor dhe në Uzinën e Hekurudhës Smederevo nuk u përmend kurrë, edhe pse të dy investimet shkaktuan pasoja të konsiderueshme negative mjedisore. Historia e ruajtjes së natyrës dhe traditave të fshatit serb nga ndikimet dhe shfrytëzimi negativ perëndimor ishte një manifestim i qartë i nacionalizmit patrimonial karakteristik të shoqërive rurale të shekullit të 19-të dhe përfaqësonte një manipulim dhe instrumentalizim të qëllimshëm të historisë dhe traditës kombëtare.
Që kur u paraljmërua faza e parë e zhvillimit të minierës nëntokësore të litiumit “Jadar” në Serbinë Perëndimore, autoritetet janë përballur me rezistencë të fortë nga qytetarët. Ajo që dukej si një shqetësim legjitim për mbrojtjen e natyrës dhe njerëzve, shpejt u shndërrua në një debat me kërkesa ekskluzive për të ndaluar minierat e litiumit. Pyetja kryesore nga pikëpamja e sigurisë kombëtare lidhet me faktin se vetëm në Serbi kërkohet një ndalim në vend të përmirësimit të standardeve teknologjike dhe mjedisore. Faktori i kërkesës radikale dhe ekskluzive duhet të merret si faktori i parë në identifikimin e ekzistencës së një operacioni të ndikimit informativ. Pati një manifestim të pakënaqësisë në rrugë përmes bllokimit të autostradës përmes Beogradit me një fushatë të fortë në rrjetet sociale.
Pas dy vitesh bllokimi të projektit “Jadar”, ndodh një zhvillim shumë dinamik i politikës së jashtme. Më 23 maj 2024, Bashkimi Evropian miraton Ligjin për Lëndët e Para Kritike, i cili, ndër të tjera, miraton kornizën për partneritete strategjike dhe zbatimin e standardeve të tij jashtë BE-së për të gjithë partnerët e saj. Ky ligj i BE-së është një përgjigje gjeopolitike dhe ekonomike ndaj pasojave të drejtpërdrejta të agresionit rus kundër Ukrainës. Më 22 korrik 2024, Serbia nënshkruan një Letër Qëllimi me BE-në në lidhje me lëndët e para kritike. Që nga dita e parë e fushatës kundër minierave të litiumit, janë lançuar kanale Telegram që shpesh ndajnë përmbajtje të zbuluara më parë si operacione të ndikimit rus në Jugun Global.
Fatkeqësisht, asnjë nga zyrtarët qeveritarë nuk e atribuoi ose nuk e drejtoi në mënyrë të qartë operacionin e ndikimit drejt Rusisë. 19 korriku 2024 përfaqëson një pikë kthese gjeostrategjike në lidhje me Serbinë dhe lëndët e para kritike, përfshirë litiumin. Në atë kohë, u nënshkrua një partneritet strategjik midis Serbisë dhe BE-së në fushën e lëndëve të para kritike. Kancelari gjerman Olaf Scholz dhe Komisioneri i BE-së Maroš Ševčević ishin të pranishëm në ceremoni, së bashku me drejtues nga gjigantët perëndimorë të automobilave si Mercedes. Duke iu bashkuar zinxhirëve evropianë të furnizimit, Serbia forcon më tej autonominë e saj ekonomike dhe energjetike në raport me Kinën dhe Rusinë. Serbia, e cila ka refuzuar të vendosë sanksione ndaj regjimit kriminal nga Kremlini që nga fillimi i agresionit rus, në të njëjtën kohë po i afrohet integrimit perëndimor për çështje thelbësore siç janë lëndët e para kritike. Vlerësohet se projekti i litiumit përfaqëson investimin më të madh të huaj direkt në historinë e Serbisë, ndërsa vlerësimet e zyrtarëve dhe ekspertëve të pavarur thonë se është e mundur të tërheqen rreth 12 miliardë euro investime dhe të punësohen 21,000 persona shtesë.
Në protestat e organizuara në të gjithë Serbinë, mund të shihen flamuj të Rusisë dhe Krishtit Pantokrator, që është një shenjë dalluese e të gjitha tubimeve pro-ruse. Një numër i madh opinionistësh pro-rusë janë të përfshirë në mënyrë aktive në fushatën kundër minierave të litiumit duke përdorur narrativën e njohur të korporatave shumëkombëshe, ndotjes dhe shkatërrimit të mjedisit, neokolonializmit dhe historive të ngjashme ruse për Jugun Global.
Në të njëjtën kohë, duke ndjekur shembullin e protestave kundër litiumit, protestat studentore morën përsipër axhendën e ruajtjes së natyrës dhe traditave të Serbisë me një pjesëmarrje dukshëm më të dukshme dhe aktive të grupeve pro-ruse dhe ekstreme nacionaliste në to. Kështu, pjesëmarrësit e rregullt të këtyre protestave ishin grupi i Damjan Knezheviqit dhe ish-vullnetarit nga Donbasi Nikola Joviq. Ikonografia e protestës përbëhej nga flamujt “Pa Dorëzim”, Jezusi i Wagnerit, shqiponja dykrenare ruse dhe flamuri kombëtar i Rusisë, dhe mbështetje për protestat u dha nga rusofilët e njohur dhe idhujtarët e Putinit Emir Kusturica, Danica Grujiqiq, Branimir Nestoroviq, Milo Lompar, Danica Crnogorqeviq, Milosh Bikoviq… Nga ana tjetër, përpjekjet e pakta për të shfaqur flamurin e BE-së u penguan gjithmonë me dhunë. Megjithatë, kjo nuk e pengoi diplomacinë publike të Rusisë të ofronte mbështetje për regjimin serb në luftën kundër revolucionit të supozuar me ngjyrë (pro-perëndimor), edhe pse ekstremistët nën kontrollin e Rusisë morën pjesë në të njëjtin revolucion gjatë gjithë kohës.
Është e qartë se qëllimet e Rusisë ishin së pari të dobësonte regjimin e Vuçiçit, në mënyrë që shërbimet ruse ta shantazhonin dhe ta kontrollonin më lehtë atë, ose, në rast të rënies së tij, të sillnin në pushtet elementë radikalë pro-rusë në Beograd, nëpërmjet të cilëve do të destabilizohej i gjithë rajoni.
Rezultati përfundimtar i këtyre protestave në Serbi është se ato kanë gjithnjë e më pak vëmendje nga qytetarët, jo vetëm sepse harxhojnë energjinë e njerëzve, por edhe sepse sa më shumë zgjasin, aq më lehtë qytetarët i njohin manipulimet politike të vetë protestave. Përveç kësaj, ‘perandori’ u zhvesh! Dhe litiumi bëri që politika e tij e jashtme të përjetonte një kolaps të plotë. Tani të gjithë në BE e dinë se ai nuk mund ta zbatojë atë projekt sepse do të kishte një revolucion tjetër në pragun e tij. Për aq kohë sa ai e shtyu vendimin e tij për të mos vendosur sanksione ndaj Rusisë, saqë tani pas paketës së 18-të nuk ka zgjidhje tjetër veçse të heshtë, por pasoja është se Serbia nuk po negocion më anëtarësimin e saj në BE dhe nuk ka përfitime nga të qenit kandidate. Nga të qenit lider në integrimin evropian, Serbia ra në shpinë të shteteve kandidate. Deri në fund të vitit, Shqipëria do të hapë të gjitha grupet, dhe Mali i Zi do të mbyllë të paktën një të tretën e grupeve, kështu që këto dy vende kanë një shans të madh për t’u bërë anëtare të BE-së para vitit 2030!
Kjo nuk është e gjitha. Problemet e vërteta për Vuçiçin sapo kanë filluar dhe sfidat po bëhen gjithnjë e më të vështira për ata që duan të jenë alternativa e tij dhe që ende nuk kanë një angazhim të qartë për në BE!
