Sarajevë, 10 korrik 2025
Tridhjetë vjet pas gjenocidit në Srebrenicë, Beogradi zyrtar ende refuzon të njohë qartë dhe pa mëdyshje atë që u konfirmua nga gjykatat ndërkombëtare – se gjenocidi u krye në Srebrenicë në korrik të vitit 1995. Edhe pse terminologji të tilla si “krim i tmerrshëm” ose “tragjedi” përdoren në diskursin publik, udhëheqja politike e Serbisë, e udhëhequr nga Presidenti Aleksandar Vuçiç, shmang sistematikisht përdorimin e kualifikimit ligjor të gjenocidit. Ky qëndrim nuk është vetëm çështje e politikës së brendshme, por ka edhe pasoja të drejtpërdrejta në dinamikën politike në Bosnjë dhe Hercegovinë, veçanërisht brenda entitetit Republika Srpska (RS), shkruan Al Jazeera Balkans.
“Ka parti në opozitë që e njohin gjenocidin dhe theksojnë nevojën për t’u përballur me të kaluarën, siç janë Fronti i Majtë i Gjelbër, Partia e Qytetarëve të Lirë ose Lidhja e Social Demokratëve të Vojvodinës”, thotë Markoviq, duke theksuar se është vetëm çështje kohe para se forca të tilla të jenë në gjendje të formojnë një qeveri.
Megjithatë, realiteti i Serbisë së sotme është larg kësaj perspektive. “Publiku i sotëm do të reagonte (ndaj njohjes zyrtare të gjenocidit) me dhunë dhe negativitet, ndoshta do të kishte disa trazira, sepse vetëm 15 përqind e qytetarëve e njohin gjenocidin. Edhe pse e ardhmja është e zymtë, një ndryshim në opinionin publik do të varet kryesisht nga një ndryshim në qeveri. Pavarësisht sinjaleve të herëpashershme nga opozita, diskursi në Serbi është ende i formësuar nga narrativat nacionaliste, dhe prania e tyre është e dukshme edhe tek brezat e rinj.
Gjatë protestave studentore që nga fundi i vitit të kaluar, u regjistruan raste të pranisë së simboleve çetnike dhe retorikës së krahut të djathtë. Ndërsa raste të tilla mund të konsiderohen si “incidente” të izoluara dhe se të gjithë kanë të drejtë të marrin pjesë në protesta për një Serbi “më të mirë”, para dhe gjatë protestave të Vidovdanit, retorika nga drejtimi i studentëve vinte që të kujtonte shumë atë të përdorur nga Slobodan Millosheviq, dhe fjalimet u mbajtën nga persona që mund të quhen të paktën kontravers, gjë që shkaktoi njëfarë ankthi tek fqinjët, të cilët shpresonin se “po vijnë ditë më të mira” me brezat e rinj. Sidomos në kontekstin e një njohjeje zyrtare të ardhshme të gjenocidit në Srebrenicë.
Në këtë drejtim, është veçanërisht e rëndësishme të analizohet se si qëndrimet e autoriteteve në Beograd ndikojnë drejtpërdrejt në autoritetet në Bosnjë dhe Hercegovinë. entiteti Republika Srpska. “Politika e zbatuar nga elita politike në pushtet në entitetin boshnjak Republika Srpska – e kryesuar nga Milorad Dodik – nuk është autonome dhe është plotësisht e nënshtruar dhe e nënshtruar ndaj politikës së qeverisë serbe, e cila drejtohet në mënyrë dominuese nga Aleksandar Vuçiç”, thotë politologu Elvis Fejziç, profesor në Fakultetin e Shkencave Politike të Universitetit të Sarajevës.
Është e qartë se qëndrimi i Serbisë ndaj gjenocidit në Srebrenicë nuk ka qenë kurrë vetëm një çështje e brendshme. Ai formëson marrëdhëniet politike brenda Bosnjës dhe Hercegovinës, ndikon në stabilitetin rajonal, por edhe në pozicionin ndërkombëtar të Serbisë. Sa herë që Vuçiç refuzon të përdorë fjalën “gjenocid”, dhe tabloidët dhe mediat e regjimit e njollosin hapësirën publike duke e relativizuar krimin, dërgohet një mesazh i qartë – se Serbia ende nuk është përballur me të kaluarën e vet.
Dhe derisa ta bëjë këtë, as politika e Republikës Srpska nuk do të ndryshojë. Sepse në hapësirën ku Beogradi mban çelësin, as Banja Lluka nuk mund – ose nuk duhet – ta hapë derën drejt së vërtetës.
