Mitrovicë e Veriut 10 qershor 202
Përgatitur nga VERITAS info
Mitrovica e Veriut, një nga zonat më komplekse ndëretnike në Kosovë, është gjithashtu shtëpia e komunitetit boshnjak, i cili, megjithëse numerikisht i vogël, e gjen veten në një pozicion specifik dhe shpesh mosmirënjohës midis shumicës serbe dhe asaj shqiptare. Boshnjakët jetojnë këtu si pakicë midis pakicave – të dukshëm, por shpesh të lënë mënjanë kur bëhet fjalë për proceset politike dhe shoqërore.
Për shkak të bojkotit të regjistrimit të vitit 2024, Agjencia e Statistikave të Kosovës (ASK) përdori vlerësime të plotësuara që përfshijnë ata që nuk morën pjesë. Sipas këtyre të dhënave, Mitrovica e Veriut ka 12,326 banorë, nga të cilët rreth 710 janë boshnjakë të regjistruar. Vlerësimet e ekspertëve, megjithatë, tregojnë se numri i vërtetë është ndoshta më i lartë – midis 800 dhe 1,000, duke përbërë afërsisht 6-8% të popullsisë së përgjithshme të komunës. Shumica e tyre jetojnë në vendbanimet Mikrolagje, Tre solitera, Mahalla e Boshnjakëve, por edhe në një pjesë të vendbanimit Suhodoll.
Edhe pse i pranishëm për breza, komuniteti boshnjak përballet me sfida të shumta: qasje të kufizuar në punësim, përfaqësim të pamjaftueshëm në institucione dhe një identitet që shpesh mbetet i papërcaktuar ose i panjohur në diskursin politik. Boshnjakët theksojnë se janë të margjinalizuar shoqërisht dhe politikisht, dhe zëri i tyre rrallë arrin në vendin e vendimmarrjes.
Në zemër të Mitrovicës së Veriut, e përshkruar shpesh si një vijë ndarëse, ekziston një vend që bashkon më shumë sesa ndan – Mahalla e Boshnjakëve. Edhe pse emri sugjeron se është një vendbanim boshnjak, serbët, shqiptarët dhe anëtarë të tjerë të pakicave jetojnë gjithashtu në këtë lokalitet sot. Jeta së bashku zhvillohet çdo ditë – përmes vizitave fqinjësore, shakave në rrugë dhe kafeve të pashmangshme në kafenetë lokale. Njerëzit shoqërohen dhe bashkëpunojnë këtu pavarësisht nga përkatësia etnike, dhe boshnjakët, të njohur për hapjen dhe aftësinë e tyre për të komunikuar në shumë gjuhë, shpesh shërbejnë si ndërmjetës dhe ndërtues natyrorë të urave midis komuniteteve.
Pavarësisht sfidave, kontaktet dhe bashkëpunimi i përditshëm me serbët dhe shqiptarët rrjedhin spontanisht – përmes punës së përbashkët, tregtisë, arsimit dhe marrëdhënieve miqësore. Boshnjakët e rinj theksojnë se prioriteti i tyre është arsimi, punësimi dhe bashkëjetesa paqësore, pa pasur nevojë të zgjedhin anë në tensionet politike. Shumica e boshnjakëve flasin si serbisht ashtu edhe shqip, gjë që ua lehtëson komunikimin dhe lundrimin në një mjedis shumëgjuhësh. Për shkak të kësaj përshtatshmërie, ata shpesh marrin një pozicion neutral dhe ushqejnë marrëdhënie me të gjitha komunitetet.
Megjithatë, pikërisht për shkak të hapjes së tyre ndaj të gjithëve, ata shpesh ekspozohen ndaj kritikave nga të dyja palët. Në komunitetet lokale, ende ekziston dyshim ndaj atyre që “nuk zgjedhin një anë”, dhe boshnjakët, si shumë të tjerë, përballen me presion nëse shoqërohen ose bashkëpunojnë me komunitetin “tjetër”. Përfshirja politike e këtij komuniteti është e ulët, por kjo nuk është një pasqyrim i mungesës së interesit, por shpesh një përpjekje për të ruajtur paqen dhe jetën e përditshme.
Fatkeqësisht, ka gjithnjë e më pak të rinj – shumë shkojnë jashtë vendit në kërkim të një jete më të sigurt. Largimi i të rinjve kërcënon më tej qëndrueshmërinë e komunitetit, prania e të cilit në qytet po zbehet, por ende mbetet një pjesë e rëndësishme e identitetit lokal.
“Kam mbaruar shkollën e mesme këtu, por nuk shoh një të ardhme. Flas tre gjuhë, por kjo nuk më ndihmoi të gjej një punë.” “Miqtë e mi janë tashmë në Gjermani dhe Zvicër. Dhe unë planifikoj të largohem sapo të kem mundësinë”, thotë A. M., një boshnjak njëzet e katër vjeçar nga Mitrovica e Veriut. “Ne duhet të punojmë me të gjithë këtu – si me serbët ashtu edhe me shqiptarët. Nuk kemi luksin të zgjedhim një anë. “Ana jonë është jeta”, thotë një banor boshnjak.
Kultura boshnjake në Mitrovicë është e pasur dhe e larmishme – nga kuzhina tradicionale te gjuha dhe zakonet. Edhe pse asimilimi kërcënon, shumë bëjnë përpjekje për të ruajtur identitetin e tyre përmes manifestimeve kulturore, punës së shoqatave dhe përdorimit të përditshëm të gjuhës boshnjake. Në shtëpitë e komunitetit boshnjak në të gjithë Mitrovicën e Veriut, ende mund të nuhasni gatimet tradicionale, të dëgjoni këngë të vjetra qyteti dhe të shihni fqinjë të kombësive të ndryshme duke pirë kafe së bashku – skena që konfirmojnë ditë pas dite se paqja dhe mirëkuptimi i ndërsjellë i përditshëm nuk është një ideal i paarritshëm, por një realitet që njerëzit e krijojnë vetë.
Komuniteti boshnjak në Mitrovicën e Veriut mund të jetë i vogël në numër, por është i fortë në shpirt dhe i pasur në vlera. Anëtarët e tij mbeten të hapur, të lidhur dhe të përkushtuar për të jetuar së bashku. Në një jetë të përditshme plot sfida, ata janë një shembull se edhe në mjediset më të ndjeshme është e mundur të jetosh në respekt, mirëkuptim dhe solidaritet të ndërsjellë. Historia e tyre nuk është vetëm një dëshmi mbijetese – por edhe një kujtesë se njerëzimi, empatia dhe bashkëjetesa paqësore nuk janë një iluzion – por një realitet i përditshëm që e zgjedhim vetë.
